Орқаш-І қорымының жерлеу кешендері

Оркаш-І ескерткіші (Мұғалжар ауданы, Ақтөбе облысы) алғаш рет 1991 жылы тамызда Ор (Ор) және Жем (Ембі) өзендерінің бастауында С.Ю. Гуцаловтың басшылығымен археологиялық отрядпен тіркелді. 1992 жылы Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе педагогикалық институтының археологиялық экспедициясы 11 қорымды қазды. Ескерткіш Қаракөл (бұрын. Михайловка) ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 5,6 км жерде, Орқаш шатқалында орналасқан. 39-дан астам жерлеу-еске алу нысандарынан( қорғандар мен "қасиетті орындар") тұрады, олар су бөлетін үстірттің басында тұрғызылған. Қорым объектілері бір-бірімен байланысқан, бірақ анық бөлінетін үш топографияға бөлінеді: Орталық, Батыс, Оңтүстік. Қорғанның ең ірі нысаны № 1 қорған болып табылады (диаметрі - 40М, биіктігі -4,0 м). Жерлеу ғұрпы мен материалдық мәдениет заттарының талдауы көрсеткендей, Орқаш-І қорымының жерлеу-еске алу кешендері б.з. д. VI-V ғғ. соңында салынған және Оңтүстік Орал және Батыс Қазақстан көшпелілерінің ерте сармат мәдениеттерінің қалыптасу және даму ерекшеліктерін көрсетеді. Қарастырылып отырған ескерткіштің материалдарында Солтүстік Қара теңіз және Солтүстік Кавказ скифтерінің, сондай-ақ Сырдария мен Амудария төменгі ағысындағы сақтардың мәдени ықпалы байқалады.